Leem, kalk & klei
Leem
Leem, een fijnkorrelig sediment, wordt gecombineerd met andere milieuvriendelijke bouwmaterialen. Verschillende productietechnieken worden gebruikt om leemblokken, leemstenen, of strolemen vloer-, dak-, en wandelementen te fabriceren. Stroleem levert lichtere materialen dan verdichte leemblokken. Leem is vochtgevoelig en hygroscopisch, waardoor toepassingen rekening moeten houden met vochtinwerking.
Eigenschap | Verdichte leem | Verdichte leem | Stroleem | Stroleem | Stroleem | Stroleem |
Soortelijk gewicht, ρ (kg/m³) | 1800 | 2000 | 300 | 600 | 800 | 1000 |
Warmtegeleidingscoëfficiënt (W/mK) | 0,91 | 1,13 | 0,1 | 0,17 | 0,25 | 0,35 |
Warmteweerstand, R, d= 40 cm (m²K/W) | 0,44 | 0,35 | 4 | 2,35 | 1,6 | 1,14 |
Specifieke warmte-Capaciteit, S (kJ/kgK) | 1 | 1 | 1,3 | 1,1 | 1,1 | 1,1 |
Warmteopslag-Capaciteit, W (kJ/m³K) | 1800 | 2000 | 390 | 660 | 880 | 1100 |
Dampdiffusieweerstandgetal, μ (-) | < 10 | < 10 | < 5 | < 5 | < 5 | < 5 |
Thermische uitzettingscoëff., a (10⁻⁶m/mK) | 12 | 12 | 4 - 12 | |||
Luchtgeluidisolatie Ilu, bij d=40cm (dB) | 54 | 56 | ||||
Drukvastheid ongestabiliseerd, s_d (N/mm²) | 1 – 3 | 2 – 5 | nvt | nvt | nvt | nvt |
Drukvastheid gestabiliseerd, s_dg (N/mm²) | 10 – 30 | 20 – 50 | nvt | nvt | nvt | nvt |
Bouwfysische eigenschappen van leem
- Leembouwplaten op basis van jute weefsel en riet worden in Duitsland geproduceerd.
- Leemstuc wordt toegepast voor binnenwandafwerking in combinatie met houtskeletbouw met strobalen of als stro-leem mengsel in een (glijdende) bekisting.
- Stampleem is een oude techniek waarbij leemstructuren laag voor laag worden aangebracht, bijvoorbeeld in vakwerkhuizen in Limburg.
- BASF heeft een toevoeging op basis van acrylaat (Acronal®) ontwikkeld om leem weersbestendig te maken.
- Voorbeelden van leemtoepassingen in combinatie met strobalenbouw zijn te vinden in Nederland.
Kalk en Kalksteen
- Steenkalk en Schelpkalk:
- Steenkalk (CaCO3) of schelpkalk wordt gebruikt in metselmortels, pleister, en kalkzandsteen.
- Schelpkalk wordt beschouwd als hernieuwbaar en biobased.
- Productie van Kalkzandsteen:
- Ongebluste kalk (CaO), verkregen door kalk te verhitten (900 °C), kan worden gemengd met zand en water om kalkzandstenen te vormen.
- Trass-kalk:
- Trass-kalk, pleister van fijngemalen vulkanisch gesteente, wordt gebruikt in kallei-pleister als gevelbekleding.
- Biobeton:
- Vermeldingen van biobeton als mengsel van zand, grind, water, kalk, en/of trass-kalk worden bekritiseerd als weinig biologisch en mogelijk misleidend.
- Zelfherstellend 'biobeton' met extremofiele bacteriën die kalk kunnen afzetten onder bepaalde omstandigheden.
Klei
Gebruik van Klei in de Bouw
- Klei wordt op verschillende manieren toegepast in de bouw.
- Kleibakstenen worden vaak gebruikt als gevelafwerking of bestrating.
- Baksteenproductie vereist echter veel energie (4.1 MJ/kg of 7 GJ/m³) en jaarlijks worden in Nederland ongeveer 1 miljard bakstenen geproduceerd.
- Het gebruik van baksteen wordt als duurzaam beschouwd vanwege de lange levensduur.
Andere Toepassingen van Klei in de Bouw
- Geëxpandeerde kleikorrels: Worden gebruikt als lichtgewicht isolatiemateriaal in vloeren, fundering en spouw.
- Terracotta: Een poreus keramisch materiaal van ongeglazuurde klei, vaak gebruikt als decoratie (tegels, ornamenten) in gevels.
- Zongebakken kleistenen: Historisch toegepast en nog steeds in gebruik in verschillende landen, zoals in Afrika, India en China. Versterkt met natuurlijke vezelmaterialen (stro, vlas, papyrus) voor isolatie.
- Gebakken keramische materialen met cellulose vezels: Minder geschikt vanwege beperkte thermische stabiliteit van cellulose en de vaak te hoge temperaturen tijdens het bakproces.
- Poriso-steen: Een lichte steen verkregen door een mengsel van oud papier en klei te bakken, waarbij het papier verbrandt en poriën ontstaan.
- Nieuwe ontwikkelingen met nano-cellulose en kleideeltjes: Claimen een hogere thermostabiliteit, wat kan leiden tot nieuwe producten.
- Klei gemengd met schapenwolvezels en alginaat: Resulteert in stevige bouwblokken die niet hoeven te worden gebakken (Kraaijvanger, 2010).