Biobased Bouwreis: Passie voor Biobased Bouwen

Eind maart stapten wij met een groep mensen van TBI bedrijf Nico de Bont-Hazenberg en enkele van hun TBI en externe bondgenoten op de trein naar Zuid Duitsland. Op verzoek van Boudewijn de Bont organiseerde onze founder Thomas Pijnenborgh deze 1ste Bio Bouwreis. Het voornaamste doel was om te laten zien dat biobased materialen reeds vele jaren in grote en vooraanstaande bouwprojecten in Duitsland en Zwitserland worden toegepast en om de nieuwe Gutex fabriek te bezoeken.

Werken met biobased bouwmaterialen

In 2023 won het Groot Tuighuis in ´s-Hertogenbosch de Erfgoed duurzaamheidsprijs, een project van de Gemeente 's-Hertogenbosch, ontworpen door VB Erfgoed & Architectuur en uitgevoerd door Nico de Bont TBI. Natuurlijk adviseerden en leverden wij de biobased bouwmaterialen voor dit project. Nico de Bont werkt niet meer met glas- en steenwol. Biobased isoleren is in principe de standaard in hun restauratie- en herbestemmingsprojecten. Vanwege de krachtige eigenschappen, omdat het bouwfysisch zo mooi past bij een monument, en om de CO2-emissie in hun projecten verder te verlagen.

Woonwijk Spinelli: diversiteit en circulariteit

Onsd eerste bezoek was aan woonwijk Spinelli in Mannheim Dit voormalige Amerikaanse militaire terrein is herontwikkeld tot een duurzame wijk met diverse woningtypen. We werden rondgeleid door Dennis Ewert van Architects for Future in Mannheim. In het programma van eisen van de herontwikkeling van Spinelli speelden sociale vraagstukken zoals diversiteit in inkomens, leeftijden en zorgbehoeften een belangrijke rol. Flexibele indeling en circulair gebruik van de gebouwen in de toekomst waren ook belangrijke aandachtspunten in het ontwerpproces. Aan materiaalgebruik zijn minder eisen gesteld, al konden er extra punten gescoord worden met een circulaire materiaalkeuze. Hoge eisen werden gesteld aan de samenhang tussen de installaties, isolatie en de gebouwschil. Een groot aantal appartementengebouwen is daarom in houtbouw en met biobased bouwmaterialen uitgevoerd. 

NaturePlus instituut en lobby rond milieuprestatie rekenmethodes

Tilmann Kramolisch, directeur van het Nature Plus Instituut, hielp de reis te organiseren en assisteerde Dennis Ewert met de rondleiding door woonwijk Spinelli. Hij benadrukte het belang van goede levenscyclusanalyses, maar vertelde ook over de lobby van de bestaande zware industrie die invloed uitoefenen op milieuprestatie rekenmethodes (zoals de Nieuwe MilieuPrestatie Gebouwen MPG in Nederland) om deze minder gunstig uit te laten uitvallen voor biobased materialen. Het NaturePlus instituut doet belangrijk werk om dit soort processen wetenschappelijk onderbouwd te beïnvloeden. 

Ecologische wijk Quartier Vauban: inspirerend voorbeeld

We verbleven in een biohotel in de wijk Quartier Vauban in Freiburg am Breisgau. Deze wijk aan de voet van het Zwarte Woud in Duitsland geldt nu internationaal als een ecologisch paradijs.  Het voormalige legerterrein is herontwikkeld tot een duurzame wijk met meer dan 3000 woningen. Gemotoriseerd vervoer is bijvoorbeeld in de ban gedaan en kleurrijke, energie-efficiënte en veelal biobased gebouwde woningen en appartementen leveren aanzienlijke kostenbesparingen voor bewoners op. 

Jazz Campus in Basel

De tweede dag bezochten we de Jazz Campus in Basel. Dit gebouw in het historische centrum van Basel is een plek voor jazzmuzikanten uit de regio en jazzliefhebbers van over de hele wereld. Het is een laboratorium voor baanbrekende hedendaagse muziek, met een bijzonder ontwerp en zeer hoogwaardige afwerking met natuurlijke materialen zoals schapenwol en  hout met lijnolie. We werden rondgeleid door architect Marco Zünd van Buol & Zünd Artchitecten te Basel. De Isolena schapenwolisolatie is zowel ingezet voor het creëren van een uitstekende akoestiek als voor capillair-actieve thermische isolatie. Natuurlijk is als alternatief voor PUR-schuim ook de Isolena kierdichtingsband toegepast. Marco Zünd bleek een bevlogen man met veel gevoel voor humor die ons in een aantal ruimten de uitzonderlijke akoestiek heeft laten beleven. Een hoogtepunt was een van de aanwezige muzikanten die een stuk speelde op een prachtig klinkende Steinway-vleugel.

Presentatie biobased isoleren door Thomas Pijnenborgh

In een mooie ruimte van de Jazz Campus werd een interactieve presentatie gegeven door Thomas Pijnenborgh over biobased isoleren. Er was veel gesproken over de sterke bouwfysische eigenschappen van deze materialen en hun uitwerking op een prettig binnenklimaat. Het sterk vochtregulerend en bufferend vermogen van deze materialen is van grote toegevoegde waarde en maakt capillair-actief isoleren mogelijk. Door de gunstige vocht en warmte regulerende eigenschappen bewust in te zetten kan eraan worden bijgedragen aan de zowel de levensduur van de constructie als de gezondheid van de bewoners. Natuurlijk is daarom ook uitgebreid ingegaan op faseverschuiving en hoe belangrijk dit is net als natuurlijk de uitstekende isolatiewaarden en akoestische eigenschappen van de diverse soorten natuurlijke isolatiematerialen.

Gutex: CO2-neutrale productie van houtvezelisolatie

's Middags bezocht de groep de nieuwe Gutex-fabriek, die in oktober 2023 is opgestart. We werden ontvangen door Jo Maebe en Sven Landmann. Met deze nieuwe fabriek heeft Gutex zijn productiecapaciteit meer dan vervijfvoudigd. In deze hypermoderne fabriek wordt door zestig nieuwe medewerkers volledig CO2 neutraal houtvezel isolatie geproduceerd. Dit dankzij de nieuwe biomassa-installatie, zonnepanelen en de modernste techniek. 

Gutex bestaat sinds 1929 en heeft langdurige contracten met houtzagerijen in het Zwarte Woud, de Vogezen en in de aangrenzende regio in Zwitserland. De reststroom spinthout komt van binnen een regio van 200km rond de fabriek wat verklaard waarom de MKI-score van Gutex zoveel beter is dan die van andere houtvezelisolatiefabrikanten. In het locatieconcept voor Eschbach brengt Gutex de merkwaarden van het bedrijf in de praktijk. Met een CO2-neutrale energievoorziening bewijst Gutex duurzaamheid met elke vezel in de dagelijkse productie. 

In de avond ontmoeten we Imed Bouslah en Jo Maebe van Gutex en zijn we met de hele groep gaan eten in het centrum van Freiburg. Op vrijdag ochtend gingen we met Jo Maebe en Sven Landmann dieper in op de producten en systemen van Gutex. Ook bezochten we een appartementengebouw in aanbouw aan de rand van Freiburg waarin veel Gutex houtvezel isolatie werd verwerkt. Altijd mooi om met een groep bouwers op een bouwlocatie rond te lopen en de keuzes en detaillering onder de loep te nemen.

Biobased bouwen heeft zich reeds vele eeuwen bewezen

Vaak wordt gedacht dat biobased materialen nieuw en duur zijn en zich nog moeten bewijzen. Niets is minder waar. Al eeuwenlang worden er gebouwen opgetrokken met natuurlijke materialen. Uit een uitgebreide studie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed blijkt bijvoorbeeld dat we ook in Nederland al 300 jaar geleden met biobased materialen isoleerden. Bij restauraties hebben ook mensen van Nico de Bont deze eeuwenoude isolatiematerialen vaak aangetroffen tussen verdiepings-en zoldervloeren. Dankzij goedkope olie en mijnbouwmethoden, waarbij schaduwkosten niet eerlijk worden meegewogen, zijn we de afgelopen 70 jaar met glaswol, steenwol, PIR en PUR gaan isoleren, met alle gevolgen van dien. Eeuwenlang was bouwen in harmonie met de natuur de standaard. Nu keren we terug naar deze meer realistische aanpak en bouwen weer voort op een lange traditie die ook toekomst bestendig is.

V.l.n.r.: Tobias Thoen (ERA Contour), Gerko Koenen (Hazenberg | TBI), Sanne Beckers (Nico de Bont | TBI), Ruud Schapendonk (Hazenberg | TBI), Boudewijn de Bont (Nico de Bont | TBI), Bart Deetman (Hazenberg | TBI), Thomas Pijnenborgh (De Groene Bouwmaterialen), Winifred van den Bosch (HEVO), Arjen Blokland (De Groene Grachten) en @Harriën van Dijk (VB Erfgoed & Architectuur).