Kalk door de eeuwen heen
Kalk is één van de oudste bouwmaterialen ter wereld. De Egyptenaren, Grieken, Romeinen, Maya´s, de oude Chinezen en het oude Europa, allemaal kenden deze culturen de uitstekende bouwfysische eigenschappen van kalk. De grootste bouwwerken ter wereld, de piramiden van Egypte, de Griekse en Romeinse bouwwerken, de Chinese muur en de paleizen en kerken van Europa hebben de tand des tijds doorstaan, dankzij het gebruik van hoge kwaliteit natuurlijke kalkmortels.
Na de tweede wereldoorlog en tijdens de wederopbouw met inferieure hydraulische kalkmortels, cementproducten en goedkope industriële bouwmaterialen raakten de voordelen van natuurlijke kalk vergeten. In onze tijd is natuurlijke kalk herontdekt voor de degelijke en duurzame afwerking van wanden en gevels. Kalk is rustiger te verwerken dan de nu gangbare materialen cement en gips. Tegelijkertijd is kalk taaier, flexibeler en daardoor juist op de lange termijn veel sterker en duurzamer. Kalk is ook desinfecterend, vochtregulerend en bijzonder geschikt voor decoratieve vormgeving.
Sterk bouwmateriaal
Eens uitgehard is kalk sterk genoeg om hedendaags metselwerk mee te realiseren, tot zelfs zeer complexe structuren en hoge bouwwerken zoals kathedralen. Kalk heeft bovendien nog een andere eigenschap die het materiaal uniek maakt en waardoor het zich onderscheidt van andere bindmiddelen: zijn elasticiteit. Een kalkmortel kan tot op zekere hoogte vervormingen in muurconstructies opvangen zonder te barsten of te scheuren. Dit komt doordat bouwkalk reageert in verschillende ‘fases’. Een eerste hydraulische reactie veroorzaakt een primaire uitharding van het bindmiddel. Ze verleent aan het metselwerk zijn cohesie. Vervolgens hardt de kalk langzaam verder uit, zelfs nog na enkele jaren, dankzij een reactie met de CO2 die aanwezig is in de lucht (= carbonatatie). Deze trage uitharding zorgt voor de soepelheid en elasticiteit van een kalkmortel. Deze elasticiteit beperkt op haar beurt scheurvorming. Daarom zijn scheuroverbruggende ingrepen zoals glasvliesnetten of glasvezel of organische weefsels overbodig bij het gebruik van de kalkmortels.
Vochtregulerend
De open structuur of porositeit van kalk zorgt voor een goede dampdoorlaatbaarheid en een lage capillaire werking: kalk houdt water of vocht niet langdurig vast, in tegendeel: het materiaal laat juist een vlotte migratie van waterdamp toe. Een kalkmortel zal water en vocht dus als het ware opnemen en heel snel weer afgeven onder de vorm van waterdamp. Dit proces gebeurt geleidelijk. Een kalkpleister of -voeg zal dus makkelijk drogen (bv. na een regenbui).
Bouwmaterialen alsook de omgevingslucht hebben steeds een bepaald vochtgehalte. In een constructie kan dit gehalte nog verhogen door bv. opstijgend vocht en allerlei infiltraties via scheurtjes en andere defecten. De speciale eigenschappen van kalkpleisters laten toe dat dit ongewenste teveel aan vocht zich niet accumuleert. Het kan in twee richtingen door de muur migreren en het gebouw verlaten als waterdamp. Condens, schimmel- en mosvorming worden op deze manier vermeden. Een goede vochthuishouding en drogere lucht zorgen bovendien voor een betere isolatiewaarde van de constructie.
Sfeervolle afwerking
Het gebruik van minerale (gekleurde) kalkpleisters staat voor een beschermende en dampdoorlatende decoratieve afwerking met een karaktervolle uitstraling en een behoud van kleurdiepte en bouwfysische waarde, die je niet vindt in decoratieve synthetische verfsystemen. Kalk kan letterlijk, maar ook figuurlijk kleur brengen in een interieur: het materiaal geeft diepte aan de muren en kan op veel verschillende manieren afgewerkt worden, voor elk wat wils. Een muurafwerking op basis van kalk heeft een mat aspect, wat de kleurechtheid ten goede komt, temeer omdat enkel natuurlijke kleurpigmenten kunnen gebruikt worden. Ten slotte heeft kalk een heel natuurlijk, lichtjes wolkerig voorkomen.
Duurzaam bouwen met kalk
Kalk is een ecologisch product. Het is overal te vinden en er zijn geen speciale additieven nodig om het materiaal efficiënt te maken. Vergeleken met het alom vertegenwoordigd constructiemateriaal cement, zorgt kalk voor veel minder energieverbruik. Door de bouwfysische eigenschappen van kalk kunnen we ook genieten van een gezond binnenklimaat en wordt de kans op het oplopen van allergieën verkleind.
De productie van natuurlijke hydraulische kalk
- Ontginning in gesloten ruimte: De kalksteen komt uit de Dolomietstreek in Italië, meer bepaald de vallei van Trente. De ontginning gebeurt op vijf verschillende plaatsen in de nabijheid van het dorp Tassullo. Sinds meer dan 200 jaar wordt er in de bergen gegraven op zoek naar kwaliteitsvolle kalkstenen.
- Verbranding in de kalkoven: De kalksteen wordt hierna in de kalkoven gebrand op een temperatuur van tussen de 800 en 1200 °C. Een eerste afkoeling en verbrokkeling gebeurt hierna in de kalkoven zelf.
- Afkoeling en vermaling: Bij het buitenkomen uit de oven wordt een minimale hoeveelheid water gebruikt, om de verdere vermaling te kunnen vergemakkelijken.
- Opslag in silo’s: De opslag kan verschillende maanden duren en geeft de kalk voldoende tijd om uit te blussen. Eens tot rust gekomen is de kalk klaar om hetzij als bindmiddel (FEN XA of B-Fluid XA) verpakt te worden, hetzij verder voorbereid te worden als klaargemaakte mortel.
- Transport in luchtopen verpakkingen: Het is van het grootste belang dat de kalkmortels niet verstikt worden en steeds een toevoer krijgen van CO2.
- Klaarmaken van de mortel op de werf: Met behulp van een traagdraaiende menger wordt de mortel aangemaakt door het poeder met zuiver water te vermengen. De hydraulische reactie begint al op dat moment, maar zal zich pas echt manifesteren bij het aanbrengen. Deze reactie zorgt voor een verstijving van de mortel, waardoor er vrije kalk vrijkomt. Vanaf dan begint ook de tweede reactie: de carbonatatie.
Kwalitatieve kalk
Net zoals in het verleden, dient men ook in het heden nog steeds de goede van de minder goede kalkmengsels te onderscheiden, evenals de natuurlijke hydraulische kalkmortels van de diverse artificiële mengsels. De beoordeling van de kwaliteit van een natuurlijke hydraulisch bindmiddel richt zich in de eerste plaats tot de productiemethode van het bindmiddel en de samenstelling van de kant-en-klare producten die ervan afgeleid worden in functie van specifieke toepassingsmogelijkheden. De basiselementen van een mortel zijn steeds water, bindmiddel en aggregaat.
